”Minimalizacja kosztów produkcji oraz aktualne problemy problemy w chowie i hodowli drobnego inwentarza”.

Śląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego zorganizował branżową konferencje nt. „Minimalizacja kosztów produkcji oraz aktualne problemy w chowie i hodowli drobnego inwentarza”, która odbyła się 27 czerwca 2021 w ŚODR w Mikołowie. Konferencja prowadzona była w reżimie sanitarnym – obowiązkowe były maseczki, dystans 1,5-2,0 m. także inne obostrzenia, w kontekście obowiązujących w tym zakresie przepisów prawnych, wymagań, zaleceń i warunków sanitarnych. W konferencji uczestniczyło 28 czołowych hodowców i producentów drobnego inwentarza, którzy zaszczycili nas swoją obecnością. Organizatorem i moderatorem konferencji był Dział Technologii Produkcji Rolniczej i Doświadczalnictwa. Konferencji towarzyszyła wojewódzka wystawa drobnego inwentarza w ramach 41 jubileuszowych „Dni Otwartych Drzwi”. W trakcie konferencji wygłoszono interesujące i stojące na wysokim poziomie merytorycznym wykłady, których streszczenie i reasumpcję prezentujemy w niniejszym artykule. Prelegenci w swoich wystąpieniach podkreślali że w produkcji drobnego inwentarza dąży się do stałego doskonalenia cech genetycznych utrzymywanych zwierząt. Wartość zwierząt określana jest między innymi przez wyniki produkcyjne na, które wpływ mają czynniki dobrostanowe i środowiskowe. Żywienie zaliczyć należy do czynników najważniejszych. Powszechnie wiadomo, że stosowanie właściwego żywienia niejed­nokrotnie nastręcza bardzo dużo kłopotów, a często jest wręcz nie­możliwe (np. nieprawidłowo zbilansowane dawki żywieniowe), dla­tego hodowcy drobnego inwentarza powinni tym bardziej zwracać baczną uwagę na jakość i użytkowość osobników wprowadzanych do stada hodowlanego. Należy podkreślić, że mimo niekorzystnych i niesprzyjających warunków dla polskiej hodowli, niektórzy hodowcy drobnego inwen­tarza potrafią wychować dobry, a nawet bardzo dobry materiał, za który na wystawach przyznawane są im pierwsze nagrody i "championy". Ich zwierzęta na giełdach i aukcjach cieszą się dużym popytem, osiągając przy tym dość dobre ceny. Z obserwacji terenowych, przeprowadzonych przez specjalistów wynika, że hodowcy ci przywiązują wielką wagę do właściwie prowadzonej pracy selekcyjnej na swoich fermach. Zależy ona od znajomości zasad i prawideł selekcji, a tak­że związana jest z doświadczeniem hodowlanym, zamiłowaniem do doskonalenia zwierząt oraz dokładnością i rzetelnością w pro­wadzeniu prac selekcyjnych. Dzięki prawidłowo prowadzonej selekcji można uzyskać do­skonalenie zwierząt, manifestujące się wyższym poziomem cech użytkowych. Ten wzrost poziomu cech zależy od intensywności se­lekcji, której miarą jest różnica selekcyjna. Przez różnicę selekcyjną należy rozumieć różnicę w poziomie selekcjonowanej cechy między średnią wybranych osobników a średnią całej populacji. Im większa jest różnica selekcyjna, tym większej należy spodziewać się poprawy cech użytkowych. Na fer­mach o zróżnicowanej jakości pogłowia można szybciej i łatwiej uzyskać wzrost poziomu selekcjonowanych cech. Natomiast tam, gdzie materiał zwierzęcy jest bardziej wyrównany, o wysokiej war­tości hodowlanej - wzrost poziomu cech jest mniejszy i powolniej­szy, co wiąże się ze znacznie większym podobieństwem genotypu zwierząt pod względem selekcjonowanej cechy. Za miarę skuteczności prowadzonej selekcji można uznać po­stęp hodowlany, to jest różnicę w poziomie danej cechy w dwóch kolejnych pokoleniach - w pokoleniu rodzicielskim i w ich potom­stwie. Należy oczekiwać, że postęp hodowlany będzie najwyższy i zgodny z przewidywaniami w pierwszych pokoleniach. W dalszych bowiem postęp hodowlany będzie się znacznie zmniejszał i odbiegał od pierwotnych założeń. Stan taki jest powodowany antagonizmem pomiędzy selekcją sztuczną a naturalną (np. osob­niki bardzo dobre pod względem cech użytkowych, wybrane przez hodowcę, nie zawsze będą charakteryzowały się wysoką zdrowotnością i żywotnością) oraz wzajemnym różnorodnym oddziaływaniem na siebie (interakcja) genotypu i zmieniającego się środowiska. Selekcję można prowadzić na jedną lub kilka cech. Selekcja na jedną cechę jest najłatwiejsza i najbardziej intensywna, gdyż można wówczas uzyskać znacznie większą różnicę selekcyjną. W przypadku zwierząt futerkowych, np. królików, wybraną cechą mo­że być masa zwierzęcia, barwa okrywy, gęstość okrywy, struktura okrywy włosowej. Metoda ta, aczkolwiek szybka, efektywna i efek­towna, ma i wiele wad. Stosując tę metodę traktuje się wiele cech w oderwaniu od innych, nie zwracając zupełnie uwagi na współzależności między cechami, wynikające z wzajemnych oddziaływań genów. Prowadząc przez dłuższy czas selekcję na jedną cechę może­my uzyskać znaczny postęp w jej poziomie, ale jednocześnie spa­dek innych cech. Inną metodą jest selekcja następcza. Polega ona na prowadzeniu selekcji kolejno w kierunku każdej z wybranych cech. Przez kilka pokoleń selekcjonuje się zwierzęta w kierunku jednej z .wybranych cech. Po osiągnięciu określonego jej poziomu rozpoczyna się selekcję na drugą cechę. Po kilku kolejnych pokoleniach, gdy uzyska się pożądany poziom, rozpoczyna się w ten sam sposób selekcję na trzecią cechę. Metoda ta, mimo że prowadzi do uzyskania dużego postępu hodowlanego w zakresie każdej z wybranych cech, obarczona jest wadami, do których zaliczyć należy jej długotrwałość, możliwość wystąpienia ujemnych współzależności genetycznych oraz zmniej­szenia się poziomu uprzednio selekcjonowanej cechy. Innym rodzajem jest selekcja niezależna. Przy tej metodzie prowadzimy równocześnie selekcję w kierunku kilku wybranych, podstawowych cech. Dla każdej cechy ustalamy pewien minimalny jej poziom. Osobnik, który nie osiągnie wymaganego poziomu jed­nej z cech, chociażby inne ocenione miał na bardzo wysokim pozio­mie, jest usuwany z hodowli. Metoda ta ogranicza znacznie wiel­kość różnicy selekcyjnej, a tym samym i intensywność selekcji. Tym niemniej postęp hodowlany pod względem wszystkich cech jest szybszy niż przy selekcji następczej. Selekcja wstępna dotyczy zwierząt młodych. Przeprowadza się ją zazwyczaj dwukrotnie: po raz pierwszy przy odsądzeniu i po raz drugi przed wyborem do stada rozpłodowego. Kryteriami oceny są tu: zdrowotność, plenność, budowa i dane dotyczące rozpłodu. Selekcja masowa jest prowadzona systematycznie lub etapowo w całym stadzie produkcyjnym. Kryteriami oceny jest zdrowotność i takie cechy użytkowe jak: płodność, plenność, budowa, wzrost a także wydajność rzeźna (u królików). Mimo, że selekcja ta nie uwzględnia cech pochodzeniowych, to przez eliminowanie osobni­ków z niepożądanymi cechami przyczynia się do podnoszenia war­tości użytkowej stada i w fermach towarowych może stanowić początek pracy hodowlanej". Selekcja wskaźnikowa - wg indeksów selekcyjnych. Selekcja ta oparta jest na sumie wartości ocen jakościowych (użytkowych) lub zarówno cech użytkowych i hodowlanych. Metoda ta obowiązuje na fermach reprodukcyjnych i zarodowych, stanowiąc podstawę do uznania tych ferm. Selekcja zwierząt powinna być bezwzględnie prowadzona na każ­dej fermie, co leży w interesie przede wszystkim hodowcy, gdyż umożli­wia mu wybór dobrych jakościowo zwierząt do stada. Doświadczeni ho­dowcy, z wieloletnim stażem i "okiem hodowlanym" mogą ją wykonywać sami, wykorzystując dodatkowo wyniki przeprowadzonej oceny licencyjnej. Natomiast hodowcy z krótkim stażem hodowlanym powinni korzystać z pomocy zootechników. Wybór metody selekcyjnej wiąże się w dużym stopniu z wielkością populacji na fermie oraz wartością utrzymywanych zwierząt. Przy małej liczebności osobników hodowca często z konieczności musi stosować selekcję na jedną cechę. Konieczne jest wtedy dokonanie hierarchii ważności cech, które staną się przedmiotem selekcji. Pracę selekcyjną powinno rozpocząć się od poprawy cechy "najgorszej", w największym stopniu rzutującej na niską wartość zwierząt. Na fermach z dużą obsadą zwierząt można stosować metodę selekcji niezależnej. Stosun­kowo większa liczba osobników umożliwia bowiem wybór do stada takich zwierząt, które charakteryzują się odpowiednim poziomem wybranych cech, zgodnie z kierunkiem doskonalenia zwierząt. Pisząc o pracy selekcyjnej, która umożliwia prawidłowy wybór zwierząt do stada, należałoby zwrócić uwagę hodowców na sprawę zdrowotności zwierząt i wynikające z tego tytułu konsekwencje. Hodow­cy, dążąc do podniesienia jakości zwierząt, dokonują zakupu materiału hodowlanego z innych ferm. Zakupione   zwierzęta powinny charakteryzować się wysoką wartością hodowlaną i być lepsze, a w żadnym razie nie gorsze od własnych. Dokonując zakupu, zwracamy baczną uwagę na stan zdrowotny, zachowując bioasekurację, izolując na 21 dni zakupione zwierzęta przed wprowadzeniem do swojego stada podstawowego. W przypadku podejrzeń co do niewłaściwego stanu zdrowia, należy bezwzględnie zrezygno­wać z zakupu. Wszystkim hodowcom, miłośnikom i sympatykom drobnego inwentarza życzę wielu sukcesów w trudnej pracy hodowlanej.