Rok 2023 przyniósł kolejną ważną zmianę w zakresie funkcjonowania płatności bezpośrednich w Polsce zgodnie z założeniami Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027. W początkowej wersji Planu Strategicznego resort rolnictwa oferował rolnikom 16 różnych ekoschematów, w ostatecznej wersji projektu znalazło się ich jedynie 6 (w tym jeden Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi zawierający 8 odrębnych praktyk). Zachęcamy, aby polscy rolnicy przekonali się do nowych praktyk ochrony klimatu. Podczas składania wniosku w tegorocznej kampanii trzeba pamiętać: dopłaty za stosowanie ekoschematów nie będą przyznawane automatycznie. Trzeba będzie o nie zawnioskować. Stosowanie ekoschematów nie jest bowiem obowiązkowe, lecz fakultatywne, ale ich brak wiąże się z otrzymaniem wyłącznie podstawowych stawek płatności bezpośrednich.

W 2023 r. rolnicy będą mogli się ubiegać o następujące płatności:

1. Podstawowe wsparcie dochodów do celów zrównoważoności (płatność podstawowa). Zastąpi dotychczasową Jednolitą Płatność Obszarową (JPO). Będzie przysługiwać wszystkim rolnikom spełniającym minimalne wymagania. Szacunkowa stawka płatności 115,83 euro/ha, a zatem będzie wyższa od stawki JPO za 2022 r. (w kampanii 2022 r. stawka JPO wynosi ok. 107 EUR/ha)

2. Uzupełniające redystrybucyjne wsparcie dochodów do celów zrównoważoności (płatność redystrybucyjna). Będzie przyznawana od 1 do 30 ha w gospodarstwach maksymalnie do 300 ha. Dotychczas otrzymywały ją wszystkie gospodarstwa, z wyjątkiem tych o powierzchni 1-3 ha (przyznawana maksymalnie do 27 ha). Szacunkowa stawka płatności 39,10 euro/ha.

3. Uzupełniające wsparcie dochodów dla młodych rolników (płatność dla młodych rolników). Przysługiwać będzie wszystkim spełniającym warunki bez względu na wielkość gospodarstwa (dotychczas obowiązywał limit 50 ha). Szacunkowa stawka płatności 60,57 euro/ha.

4. Płatności w ramach wsparcia dochodów związanego z produkcją (płatności związane, lista zawiera wybrane płatności):

- młode bydło: w województwach, w których średnia powierzchnia gospodarstwa jest mniejsza od średniej krajowej (lubelskie, łódzkie, małopolskie, mazowieckie, podkarpackie, śląskie, świętokrzyskie) płatności te będą przysługiwać już do 1 sztuki (dotychczas od co najmniej 3 szt.) do maksymalnie 20 sztuk zwierząt nie przekraczających na dzień 15 maja wieku 24 miesięcy. Zwierzęta powinny być przetrzymywane przez 30 dni od złożenia wniosku. Szacunkowa stawka płatności 74,21 euro/szt.;

- krowy: w województwach, w których średnia powierzchnia gospodarstwa jest mniejsza, niż średnia krajowa płatności te będą przysługiwać od 1 do 20 sztuk zwierząt, które do dnia 15 maja skończą 24 miesiące. Zwierzęta powinny być przetrzymywane przez 30 dni od złożenia wniosku. Szacunkowa stawka płatności 94,94 euro/szt.;

- owce: płatność będzie przysługiwała do minimum 10 maciorek w wieku co najmniej 12 miesięcy na dzień 15 maja. Wymagany okres przetrzymywania od 15 marca do 15 kwietnia. Szacunkowa stawka płatności 25,35 euro/szt.;

- kozy: płatność będzie przysługiwać do minimum 5 samic kozy w wieku co najmniej 12 miesięcy na dzień 15 maja i przetrzymywane przez 30 dni od złożenia wniosku. Szacunkowa stawka płatności 11,08 euro/szt.;

- rośliny strączkowe na nasiona: płatność będzie przysługiwać do nielimitowanej powierzchni przeznaczonej pod uprawę następujących roślin: bobik, groch siewny (z wyłączeniem grochu siewnego cukrowego i grochu siewnego łuskowego), łubin biały, łubin wąskolistny, łubin żółty, soja zwyczajna. Szacunkowa stawka płatności 198,36 euro/ha;

- rośliny pastewne: płatność do maksymalnie 75 ha powierzchni przeznaczonej pod następujące rośliny: esparceta siewna, koniczyny (biała, czerwona, białoróżowa, perska, krwistoczerwona), komonica zwyczajna, lędźwian, lucerny (siewna, mieszańcowa, chmielowa), nostrzyk biały, seradela uprawna, wyka kosmata, wyka siewna. Szacunkowa stawka płatności 101,88 euro/ha;

- pomidory: dopłata do powierzchni nie większej niż określona w umowie. Plantacja musi być założona z rozsady, a minimalna obsada to 20000 szt./ha. Szacunkowa stawka płatności 550,00 euro/ha;

- truskawki: płatność do powierzchni zajętej pod uprawę truskawek. Szacunkowa stawka płatności 267,36 euro/ha;

5. Przejściowe Wsparcie Krajowe:

- Uzupełniająca Płatność Podstawowa (UPP): przyznawana do powierzchni uprawy zbóż, roślin oleistych, roślin wysokobiałkowych, gruntów rolnych, na których dokonano zasiewu w celu podniesienia żyzności gleby oraz wymieszanie, lub przyoranie masy roślinnej.

- płatność niezwiązana do tytoniu: przysługuje do produkcji tytoniu w okresie referencyjnym.

Rolnicy gospodarujący na obszarach, na których występują naturalne lub inne szczególne utrudnienia w działalności rolniczej mogą wnioskować o płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi, lub innymi szczególnymi ograniczeniami (ONW). Stawki tych płatności są ustalane oddzielnie dla różnych typów i stref obszarów ONW i wynoszą od 179 zł/ha do 750 zł/ha. Mają charakter degresywny. Przyznawane są w wysokości: do 25 ha – 100%, 25,01-50 ha – 75%, 50,01-75 ha – 50% płatności.

Rolnicy będą mogli ubiegać się o płatności w ramach następujących ekoschematów:

Obszary z roślinami miododajnymi – płatność do powierzchni obsianej mieszanką składającą się z co najmniej dwóch gatunków roślin miododajnych z określonej listy. Na obszarze objętym ekoschematem obowiązuje zakaz stosowania środków ochrony roślin, zakaz prowadzenia produkcji rolnej (w tym koszenia i wypasu) do 31 sierpnia. Szacowana stawka płatności wynosi 269,21 euro/ha.

Prowadzenie produkcji roślinnej w systemie Integrowanej Produkcji Roślin – płatność do powierzchni, z których pochodzą produkty opatrzone certyfikatem Integrowanej Produkcji Roślin. Rolnik w roku kalendarzowym, w którym składany jest wniosek musi zachować wszystkie posiadane w gospodarstwie użytki zielone. Szacowana stawka płatności wynosi 292,13 euro/ha.

Biologiczna ochrona upraw – płatność do powierzchni, na których ochrona roślin prowadzona jest przy użyciu preparatów mikrobiologicznych zgodnie z etykietą danego środka. Zabieg chemicznym środkiem ochrony roślin dopuszczony będzie w ostateczności, gdy nie będzie możliwa eliminacja patogenów przez preparaty mikrobiologiczne. Szacowana stawka płatności wynosi 89,89 euro/ha.

Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych – płatność do powierzchni TUZ, na których wystąpiły podtopienia w okresie między 1 maja a 30 września przez okres co najmniej 12 następujących po sobie dni. Wsparcie będzie przysługiwać gospodarstwom realizującym równolegle zobowiązania w ramach wybranych pakietów przyrodniczych związanych z zachowaniem cennych siedlisk przyrodniczych i siedlisk zagrożonych gatunków ptaków, lub ekoschematu Rolnictwo węglowe w zakresie praktyki Ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt, lub interwencji Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk na obszarach Natura 2000, lub interwencji Rolnictwo ekologiczne i działania Rolnictwo ekologiczne PROW 2014-2020. Szacowana stawka płatności wynosi 63,15 euro/ha.

Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi – w ramach ekoschematu wsparciem objęte będzie 8 praktyk. Podstawę wyliczenia płatności przysługującą rolnikowi stanowi suma punktów uwzględniająca liczbę realizowanych praktyk, ich punktową wartość i powierzchnię na której będą realizowane. Szacowana stawka płatności to 100 zł za każdy punkt. Warunkiem przystąpienia do ekoschematu jest uzyskanie liczby punktów równej co najmniej iloczynowi 25% powierzchni użytków rolnych w gospodarstwie oraz 5 pkt przyznawanej za hektar. Realizowane będą następujące praktyki w ramach tego ekoschematu:

- ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt (5 pkt/ha): Płatność przysługuje dla gospodarstw z obsadą zwierząt 0,3-2,0 DJP/ha w okresie wegetacyjnym;

- międzyplony ozime/wsiewki śródplonowe (5 pkt/ha): Płatność przysługuje do powierzchni wsiewek roślin drobnonasiennych bobowatych w uprawę główną lub międzyplonów ozimych w formie mieszanek złożonych z co najmniej dwóch gatunków roślin utrzymywanych co najmniej od 1 października do 15 lutego następnego roku. Obowiązuje zakaz stosowania środków ochrony roślin na międzyplonach ozimych przez okres ich utrzymania, a w przypadku wsiewek śródplonowych od zbioru rośliny głównej przez 8 tygodni, lub do wysiewu kolejnej uprawy głównej;

- opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia – wariant podstawowy (1 pkt/ha) i wariant z wapnowaniem (3 pkt/ha): Wymagane jest opracowanie planu nawozowego opartego na analizie gleby określającej zawartość składników pokarmowych. Do gruntów o pH mniejszej lub równej 5,5 przysługuje rozszerzony wariant planu nawozowego o wapnowanie. Wsparcie do wapnowania do poszczególnych działek przysługuje nie częściej niż co 4 lata;

- zróżnicowana struktura upraw (3 pkt/ha): Płatność przeznaczona dla gospodarstw uprawiających co najmniej 3 różne uprawy na gruntach ornych, w których uprawa główna nie przekracza 65% w strukturze zasiewów, a najmniejsza zajmuje nie mniej niż 10%. Równocześnie co najmniej 20% stanowią gatunki mające pozytywny wpływ na bilans materii organicznej (m.in. bobowate), udział zbóż nie przekracza 65%, a upraw mających ujemny wpływ na bilans materii organicznej (m.in. okopowe) nie przekracza 30%;

- wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji (2 pkt/ha): Wymagane jest wymieszanie obornika z glebą w ciągu 12 godzin i potwierdzenie tego niezwłocznie, nie później niż 14 dni od daty zrealizowania praktyki (gdy była wykonana po dniu złożenia wniosku, najpóźniej do 7 listopada), lub dnia złożenia wniosku (gdy była realizowana przed dniem złożenia wniosku);

- stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo (3 pkt/ha): Płatność do powierzchni, na której zastosowano płynne nawozy naturalne w sposób ograniczający emisję amoniaku do atmosfery;

- uproszczone systemy uprawy (4 pkt/ha): Płatność przysługuje do powierzchni gruntów ornych, na których prowadzona jest uprawa roślin w formie uprawy konserwującej bezorkowej lub uprawy pasowej, przy czym po zbiorze na polu pozostawia się całość resztek pożniwnych;

- wymieszanie słomy z glebą (2 pkt/ha): Płatność przysługuje do powierzchni gruntów, na której wykonano zabieg wymieszania słomy z glebą, co korzystnie wpłynie na zawartość substancji organicznych.

 Dobrostan zwierząt – wsparcie do zwierząt utrzymywanych w podwyższonych warunkach dobrostanowych, ponad obowiązujące standardy. Wnioskujący o płatność dobrostanową powinien posiadać zarejestrowaną siedzibę stada zgodnie z przepisami o identyfikacji i rejestracji zwierząt, a w przypadku drobiu numer zakładu drobiu oraz odbyć jednorazowe szkolenie z zakresu stosowania antybiotyków (od 2024 r.). Płatność w ramach tego schematu dla wszystkich grup zwierząt ma charakter degresywny. W każdej grupie technologicznej pełna płatność przysługuje do 100 DJP, od 100 do 150 DJP w wysokości 75%, a powyżej 150 DJP płatność nie przysługuje. Wysokość płatności dla bydła i świń będzie wyznaczana punktowo, w zależności od realizowanych praktyk. Dla pozostałych zwierząt obowiązuje system wariantowy.

Grupy zwierząt objęte ekoschematem

Lochy: wszystkie lochy utrzymywane w gospodarstwie musza być zarejestrowane, utrzymywanie w jarzmach dozwolone jest tylko przez 14 dni w okresie okołoporodowym. Warunkiem przystąpienia do ekoschematu jest zwiększenie powierzchni bytowej o 20%, a jej zwiększenie o 50% uprawnia do wyższej kwoty płatności. Dodatkowe płatności można uzyskać zapewniając ściółkę na powierzchni pozwalającej na jednoczesny odpoczynek loch lub przez odsadzenie prosiąt nie wcześniej niż w 35 dniu od urodzenia.

Tuczniki: podstawowym warunkiem jest zapewnienie powierzchni bytowej zwiększonej o co najmniej 20%. Do płatności kwalifikują się tuczniki pochodzące od loch utrzymywanych w gospodarstwach realizujących interwencję dotyczącą dobrostanu loch lub tuczniki pochodzące od loch utrzymywanych w siedzibie stada położonej nie dalej niż 50 km od siedziby stada, w której utrzymywane będą tuczniki. Dodatkowe płatności rolnik może uzyskać, zapewniając zwierzętom powierzchnię bytową zwiększoną o 50%, a także zapewniając im ściółkę na powierzchni pozwalającej na jednoczesny odpoczynek.

 Utrzymywanie świń w cyklu zamkniętym: rolnik prowadzący chów w cyklu zamkniętym i jednocześnie realizujący dobrostan loch i tuczników może dodatkową płatność do tuczników urodzonych w tym gospodarstwie. Świniom należy zapewnić stały dostęp do materiałów wzbogacających lub przedmiotów absorbujących uwagę.

Krowy mleczne – wypas: odrębna praktyka bez konieczności zwiększenia o 20% powierzchni bytowej w budynkach. Należy zapewnić krowom mlecznym w sezonie wegetacyjnym co najmniej 120 dni wypasu.

Krowy mleczne – inne wymogi: podstawowym wymogiem starania się o płatności jest zapewnienie krowom mlecznym utrzymywanym bez uwięzi grupowo powierzchni bytowej zwiększonej o 20%. Dodatkowe płatności można otrzymać, zwiększając dodatkowo powierzchnię bytową o co najmniej 50%, utrzymując zwierzęta na ściółce, lub zapewniając im wydzieloną powierzchnię pozwalającą na jednoczesny odpoczynek wszystkich krów, zapewniając wybieg co najmniej 4 godz. Dziennie przez cały rok, lub odsadzając cielęta nie wcześniej niż w piątym dniu po urodzeniu.

Krowy mamki: Do płatności kwalifikują się opasy nie pochodzące od krów mamek objętych interwencją od ukończenia 4 miesięcy do ukończenia 18 miesiąca życia utrzymywane w gospodarstwie co najmniej 120 dni, lub pochodzące od krów objętych interwencją o masie powyżej 300 kg do ukończenia 18. miesiąca życia utrzymywane w gospodarstwie przez co najmniej 120 dni. Zwierzęta powinny być utrzymywane bez uwięzi. Podstawowym warunkiem jest zwiększenie powierzchni bytowej o 20%. Dodatkowe płatności przysługują do zwierząt, które mają zwiększoną powierzchnię o 50%, lub dostęp do wybiegu przez co najmniej 4 godz. dziennie w ciągu całego roku, lub zapewnienie wypasu przez 120 dni w sezonie wegetacyjnym (co najmniej 6 godz. dziennie).

Wysokość płatności dobrostanowych – system punktowy (pkt/szt.)

1 pkt = 22,47 euro (ok. 100 zł)

Pozostałe gatunki objęte są systemem wariantowym:

Owce: płatność przysługuje do samic owcy domowej w wieku co najmniej 12 miesięcy. Warunkiem jest zapewnienie wszystkim grupom technologicznym gatunku owca domowa wypasu lub dostępu do wybiegu przez co najmniej 120 dni w okresie wegetacyjnym, oraz zwiększenie powierzchni bytowej o co najmniej 20%. Wysokość płatności wynosi 154,49 zł/szt.

Kozy: płatność przysługuje do samic kozy domowej w wieku co najmniej 12 miesięcy. Warunkiem uzyskania płatności jest spełnienie wymogów dla wszystkich grup technologicznych gatunku koza domowa. Wymagania te są następujące: utrzymywanie zwierząt bez uwięzi, zwiększona o co najmniej 20% powierzchnia bytowa, dostęp do wybiegu przez cały rok, wypas przez co najmniej 120 dni w sezonie wegetacyjnym. Wysokość płatności wynosi 149,2 zł/szt.

Konie: minimalna liczba zwierząt to 2 sztuki koni w wieku 24 miesięcy lub klacz ze źrebięciem. Płatność przysługuje do zwierząt utrzymywanych w budynkach lub utrzymywanych w systemie otwartym. Zwierzęta w budynkach powinny być utrzymywane bez uwięzi, w sezonie wegetacyjnym mieć zapewniony wypas lub dostęp do powierzchni zewnętrznych przez co najmniej 140 dni (min. 6 godz. dziennie), poza sezonem wegetacyjnym dostęp do biegalni lub powierzchni zewnętrznych minimum 2 godz. dziennie, zapewnienie boksów, a w przypadku utrzymywania wolnostanowiskowego powierzchnię zwiększoną o co najmniej 20%. Stawka płatności wynosi 432,63 zł/szt. Zwierzętom utrzymywanym w systemie otwartym należy zapewnić zadaszenie ze ściółką pozwalające na jednoczesne przebywanie koni. Stawka płatności to 195,87 zł/szt.

Kury nioski: warunkiem wnioskowania o płatność jest posiadanie numeru weterynaryjnego. Minimalna liczba posiadanych w gospodarstwie stanowisk 350, obsada w kurniku nie większa niż 7 szt./m² powierzchni użytkowej podłogi. Kury powinny być utrzymywane bez klatek na ściółce, mieć zapewniony dostęp do materiałów lub przedmiotów absorbujących uwagę o jakości nie wywierającej szkodliwego wpływu na zdrowie i grzędę o długości minimum 0,2 m/szt. Stawka płatności wynosi 14,15 zł/szt.

Kurczęta brojlery: gospodarstwo powinno posiadać numer weterynaryjny. Liczba posiadanych w gospodarstwie stanowisk nie może być mniejsza niż 500, maksymalne zagęszczenie zwierząt nie może być większe niż 20 szt./m² i jednocześnie nie większe niż 30 kg/m2. Kurczęta powinny mięć zapewnione minimum 6 godz. fazy ciemnej, a także dostęp do materiałów lub przedmiotów absorbujących uwagę. Stawka płatności wynosi 0,2 zł/szt.

Indyki utrzymywane z przeznaczeniem na produkcję mięsa: gospodarstwo powinno posiadać numer weterynaryjny. Minimalna liczba stanowisk nie może być mniejsza niż 100. Zwierzęta powinny mieć zapewniony okres minimum 8 godz. fazy ciemnej oraz dostęp do materiałów lub przedmiotów absorbujących uwagę. Maksymalne zagęszczenie obsady w pomieszczeniu nie może przekraczać 50 kg/m². Stawka płatności wynosi 3,0 zł/szt.

Obszernych informacji nt. tegorocznej kampanii płatności bezpośrednich udzielają doradcy ŚODR w każdym Powiatowym Zespole Doradztwa Rolniczego oraz podczas dyżurów na terenach obsługiwanych gmin.

źródło: dane MRiRW